DU RONGTONG KASING PARMANG
(Chom kachevoitang Lammet Kuru Sarpo Longkam Teron aphan kachikimo pen…)
-Sikari Tisso
Karbi nim akorte bang kethom, Rongkhang, Chinthong lapen Amri. La bang kethom angbong pen akibisi alongri mate Amri alongri angbong ‘Du rongtng kasing parmang ’ pu isi alamthe do. Laso almthe ajor ke— ajat akam le klem pusitame Durong aso rong ketong ahut kaparmang mate kithip acheng, angdi angdon do lapen jumesen benset sitame kithip inglenjon pu aphan si kipudam.
Non adihu neli, nelikai angbong pen komantune ta kachetongte kethedung akatikuk si chetonglok. Menmen si neli neng, neli ingthin, konatne adim chepangbodet asonben. Laso katikuk kedokok ajok tongselo ke neli kai ateng kai amang mathatong un’edet. Mek hini pen thek’longdak kali pusitame neli ning neli ingthin kopine si kalidet si achet abet, aduk aprot ason mandet asonben. (neli ning ke’oi kanglit athe ke’ongdung jirpi jirpo lapen don rap atum chini bonta ladak parno pon ra puthot ning chepangduk ingtungtedet lo.) Achet ingthun ingthun ra kapaman bor’i aning angthin pen pirthe athak neli kai ateng kai amang puthot arjap pathir thekjilang ma thekthelo ma la ke apor alam si mandet lo. Bonta kopujilang, pirthe aron penak apot neli ta lahei akisung aphan ningding ningjon pen deng nangkok.
Tikuk temang rambeng ramphan kedokok ajok si neli Kedamtang Vosik achiklo niphai 29,2010,arni,adap baji 7.45 apor ilitum pen ekachekak tekang, Lammet kuru sarpo Longkam Teron alammo apor pen tokdun ra rat angno chekimodun thekthedet lo lapen laso apharman lammet lamchong kachinghon kethepik Karbi arat do’an along pen dija chohang lo.
Durong aso chomangkan, kanpi adap rong ketong kepader lapen cheng kithip kepanglenjon ason si neli ta panglenjon lo. Du rongtong acheng ke angdi angdon do lapen karju tekleng ta arju mesen. Karjulong penta ining irungphom. Laso angdi pen jambili athon parting me, chong chingnang me, lun’i me, kan’i me. Bonta pini neli kithip acheng armum si nahok ta lele, athe laso acheng ke pongsi ningri pu ason si cheng ningri penak.
Lammet kuru Sarpo Longkam Teron aphan neli abang kereng kachetong ke lammet lamchong apharman ethevet pusitame kachethan kachimum ahongjai mate Lammet amei along. Neli Lammet amei along kilutdun ajir dingpikpelang. Apot si alanglikai lammo amoton pen tok ingthumphlir ajakong nelilong ave. Tebenset sita malomsovet apor aphan pusitame adunghet pen alangliphan kachetong pen kopipi alam si kachinidun ma lahei pajirmi si ahut adak lamjir ketok bor’i ikji. Pini alamjir along ke alangli arong kachevoi ahut neli Diphu rongsopi pen Dokmoka leletik ako nelinig arlo kacheklang alam si tok iklo.
Kikri kiphu apor kacholong akeso ajok Teron akehai kepangji ajir dingpik. Kapangji patehong ahut ta paveni mek tekleng pen neli langdam ke langdam lo. Ha German adet pen ilitum alam aki aphan kedamlim aron pen katarlip aphan kevang Sani Linda Konnerth aphan ta neli alangli kapangji ahut langdamlinlang. Kapangji ahut kelangdam abataitin ta alangli thur bor’i bor’a ra nangchinkiidunver lapen Karbi Lammet amei abirta nangche’edunver. Bonta monit achethe lapen akaichot apot pini arni’an ke alangli sangtet ikdet lo. Alanglidung patebokdam ra kove bithi hor han melur methek pi pajirdam pusitame, nangchingki nangchingvai dundedet lo pu, chthepi vangphun pen neli kroi nangkok lo; avelo! Lammet Kuru Sarpo Longkam Teron pini ke ilitum angbong ave lo! Lammet amei anijokpi benban, ajon thibong, abang etpi, kaike amat ta ning kangsam akangnek pen lamdok lamsam kaningje, amena ahongkup along chetotbor ra ‘type writer’ ketheng pangrengklok asrbura pini pen ke ave lo. Karbi Lammet amei isi a’ove ke ladak si kangton lo pu neli matha damdet lo.
Kopai keme, amena arbung arphe arum amat si asomar, amunmar, a’osamar, asumar, ajeng ari , anokhum anokdang , adon arap lapen akai dingpi kachoboche kachongtung akhi adat do’an che’o tekang si ilitum kachinghonnei alammet kuru Sarpo akehai Longkam Teron amek chi si chomme phangme chepangnodun lo. Neliteng pulote alangli pirthe kevang ke apun achak chok pame lo.
Alangli arong chevoi tanglo pu abirta kelong pen nelinig rengnoparpik. Birta kelongjong nelining kamatha ke –lamthe ethvet; Karbi akhei achetheben mate Karbi akhei reng’ak lapen apun achak choklim pen pirthe kabochedunji aphan- IPI KARBI ALAM apharman kai dingpi angthun paphlutphlepin, keklem kachepaduk abangphu, Longkam Teron pini arni’an ke pirthe pen chekak tanglo. Ladak adim Karbi akhei kanahok thetan lo. Boche sonse thek thomkep abangphu le nangklang pusitme, laso akanahok kepachok kepapleng sungkrung binongpo.’
30.06.2010 arni adap baji nerkep apor nelitum mate Lammet Amei akam ajam klem raprap ajirpomar banghini kethom chelang si Dokmoka kedam pangcheng lo.
Kedam aphrang aphrang saihem athengno kepangjar pasunhoi, Lammet amei alama arjan ta nelimena a camera pen neli neppon lo. Baji kep ra achitim apor nelitum Dokmoka le lo. Karbi Lammet amei akam klem raprap ajirpomar mate Karbi Lammet amei, ameiphu- Sar Khorsing Teron, Kong Chunbang -Sar Hukursing Rongpi, Chom’e chunbang- Sar Bordoloi Kiling, Maino pu Karbi Lammet lamsai achunbang Sar Liladhar Teron, Lammet kiripo - Sar Lunse Timung, Meiphu barim- Sar Khonsing Tokbi lapen Sar Sing Kro, Dun Kong chunbang- Sar Bohiram Timung lapu’an, nelitum dam rappet lo.
Tata Sumo ihum plengpontir pusitame tovar soding nelitum ning arong bohong ra ingnek ingnipon thekvangve. Karbi Lammet Amei kesengcheng pen non pini’an, kololo asek kopipi akam si Lammet Kuru Sarpo Longkam Teron akehai keklem tekang ma, lahei keklem along alangli kopipi arpu si kedengdun ma, alangli Karbi lammet ahidi along keklem kedam untik ahut, alangli ri asangho mate keseng kechengsi ahut akong chunbang, non Ahom alammet amei ameiphu Padmashree Rongbong Terang pen danglok— Chom kachevoitang Mohonsing Teron, non ta ingtangrak pen kedobomlang, akehai Bronson Ingti, Lawrence Ingti aphithu a’ove asonlo Lammet Kuru Sarpo chom kachevoitang, Samsing Hanse, Sathi Teronpi, Mebel Terangpi atum pen patum pane ra ko’an klem dam chepaduk tekang ma lapen lahei aphan halaso akai ahut a Karbi atum, non a Karbi lapen ephrang kevangbom a Karbi atum ko’an ardi piji ma laheihu si chethanpon lo. Neli jongjung kamatha ke bonta akaprek. Neli kamatha ke— ‘Teron akehai akai dingpi kaboche tekang akitap do’an alam. Jasemet ke— 1960-70 angbong, arleng kethe, pini amahang kavetang Sar Dhoniram Rongpi akehai atum pen cherap ra kepaklang, Primary angdeng along kethan’i –Ahom adak pen ketok ‘Tamhidi’ pu akitap alam. Halaso akitap along ketok— Sware’o= ok, Sware’a=an, Hraswa’i=ingki, Rap athak ok do, Don rap matha lo ma? Vo kailo ingnam si do, Rengreng athengpi cheng beko me’o’ pu heihu alam.
Parnopon me halaso ahut neli rongro juireklang (1966-67) lapen neli arta ningkan pho-therokbak si dochot tahailang. Hem adunghet kedo Duhuidi arong a school si lo kacharlidun kecheng lo. Halaso ahut Than bangphi chom kedamtang, neli ingjir Sangpi Arban Rongpipi si neliphan Tamhidi pu akitap nelikipi ra Karbi alam nelikethan’i. Ningduk alam neli Duhuidi arong a school along charlidun ajir ding’o’edetlo. Kopipi athe penne halaso ahut neli chinine, bonta kethan ahok kave ajok neli Laopani pu nelitum adunghet kedo Ahom arong a school si dun nangkok lo lapen Karbi alam pen lo kacharli ke lapu’an si kangton lo..Nagaon ajilat arlo ke Karbi alam pen lo thanthe, bonta Tamhidi akitap alam neli nonpu’an ta ning doverlang.
Halaso ahut ajat matha pangching neli thekthelang te ma, bonta lapu’an ke matha thek lo-‘Tamhidi eson nampi amir, laso amir papu lo te nempru’o lapen halaso amir amen si laso akitap aphan ki’ir. Laso akitap ketok Longkam Teron, Dhoniram Rongpi pu amonit atum arje kopusonji ma !’ pu heihu. Neli mahang kethek arong, alongri, a longpat halaso ahut ke non ason ra kacheleng avarsai kemesen kali, apot si Diphu, Dokmoka, Ok kereng, Honapur heihu pen helopik. Lahei apirthe komantune ke dam ra ledamrokji pu ke matha un’epin alam binong. Bonta pini ke lahei alam ke ning oi meme alam penak. Neli, nelihem mate nelirong asordet le kethekthe kerere lapu kali, halaso ahut nelitum ahavar mate Duar amla apoibe kedo arat do’an ke lo kethekthe saide. Lo porhi nangji, school dun nangji pu alam ke arong ne arikang ne chini vangve, apot si Diphu Dokmoka ke helopik alam lo, adunghet Vothatlangso, Dongka alam’an ta chethan vangve, kedam ta le vangve, lahei adim kedam akenangsot ta monit atum chini vangve. Hithi irui angbong pen nangkele, Amsai Lapani ahithi arni helo pirthe kahelonei adim kedamlong arni pu ra monit atum kachini. Halapu ke ha Karbi anglong ajilat kesengjong pen arleng kethenei kemandun ke Duar amla ahavar helo. Non nelitum a’ove atum pirthe amek kachechardun ahut’an si MELUR ABIN AKANGTING ajo kedo arat pu mena aphan kachechini rinti. Lapu’an manghu mangram pen si pirthe kabochenang apot Karbi alammet lamchong, lun barim, tomo barim, emena akhei ajutang jubat kepachan kepajar akenangsot pu heihu alam ardi kachinidun ke paphipik alam lo. Ahokpet ke isi alam neli mathadm-mamri mamselok pen kedo ke Duar amla aratdet lapu kali, nahok apadeng kedo a Karbi arat ta amo kevangve esatvet. Hala akimi hikha bida kave ahut Karbi atum aning angthin ko’an ma kaningjoino, non bida hikha kethek akai atum aning angthin, a’ot adur kaningjoino rsatvet. Songja Sarpo Semson sing Ingti amang kaheman tekang, ser a Karbi anglong ke pini hokvai ateplong emek angno kachepharlo ilitum theklongphrong ta mamsik ekangnang ason—‘ai! Di! lapu kali” pu’an tailitum pudunthek vangve.
Ningduk alam, lapuson apirthe, lapuson ahamphang angbong si – ‘pirthe ke ne silang, ne pharman le kechok lo pulote pirthe ke kacheklem lo’ pu apok aning pen kemathathepin abangphu akehai Longkam Teron amahang kethek lapen khei apharman kachepaduk tekang. Bonta alangli chepaduk tekangnak ason, Athe ma alangliphan kachini pame abangphu Karbi angbong pen pini’an ta klangklelang. Karbi ahamphang Longkam Teron amena amat si Tamhidi amir ason pini kacheman, Nampi ajo kepapu, kanemprupar labangso amir angnim nampi ajo amat si keprei ! Ko’an chingjinso meme ma, matha ta un’e. Recho chichinine, kethe chinine, kethekser kereset amonit aphan man peng kachipi thekthe kachehok thekthe Karbi akhei pen lahei anpar kopi akeme ason si Chom kachevoitang Lammet kuru lamchong kuru Longkam Teron akehai asonson amonit kopi si kelongpotang? Neli kamatha angthun jut ham’e…….
Dokmoka rongsopi. Dupor Timung asanchom along kedo alangli hem lerok— penang’an don rap aphan nelitum chetongdam. Arni sohik amat phang’okpik.
Don rap mate nokhum nokdang atum mekkri meklang kepho arni malomsovet ta chetongdunphli ra mir ipu, kove e’om, hor archim isi lapen thekthek atum dihin hiki aduli chom kedam abang aphan kipi kepajirdun ke Karbi aron. Thekthek abang ke kithi abang aphan lun tomo pen chepathe ra mekkri meklang ta lason ahut si kachititi.Teronhem ahem ahong kedo penang arat pen nelitum ta chom kachevoi Longkam Teron Sar aphuthak penang alam chethan lo. Alanglisopo akleng neli jirpo Arun, alanglibong Mukut atum si nelitum aphan Teron Sar aphan kepabebe adim’an nelijapon . Alanglibang arpum athak nelitum Diphu pen kepon ‘NE PI ALAM NE CHINGHON CHENAM pu ketok lapen pirthe angbong pen ase kelangnei avo mate vo maino arjan kedo Karbi Lammet Amei alama pa’um si mir, kove bithi chebat, melur methek heihu kei tekang lapen hor archim is avan along dung tekang ra alangli karjong chomme phangme keparapji apharman Arnam ardom tekang lo. Lahei nelitum keklem ahut arjan ta neli camera pen jirpo Liladhar Teron si nangnepdun lo. Arnam angno hirjume hangdet aphi nelitum hong nangbar lo lapen elong adim sangphrong si penang apor ingni lo lapen chepadi tekang si nelitum puthot Dipu nangchepangnothu lo.
Kevangbom ahut isi alam neli mathathu—‘Teron akehai pini Karbi lammet amei ameiphu kali ra akaprek akhei alammet amei ameiphu, jasemet ke Ahom alammet amei ameiphu pu ason te alangli hem jangje rit jangje armu pini chetongji apot lo, man peng ta ansose longponji apot lo. Bonta kopujilang kopi ma ahok la si ahok lo. Bang ateng bang amang ilitum komantu ma kephodunji! O ne kachiki kacheha Arnam! Halaso arni nelong’an prapjin pen nevapinon!’pu anpar kaprek alam halaso ahut matha thekehedet lo.
Ri asangho do’an pen nelitum hem kachevang ahut tovar akung kevangdong isi athengjok along ‘tuk kuruk kuk kuk’ pu vothung nangkangrengdun pangdukjin ke komat apharlo lone chininedet lo.
*****